آیا عملیاتهای انتحاری، شیعیان لبنان را پشت سر حزب الله متحد ساخته است؟

نویسنده: هیثم مزاحم
ترجمه: محمد مظهري
انفجارهای انتحاری در ضاحیه جنوبی بیروت و در شهر هرمل واقع در بقاع، که شهروندان غیرنظامی در خیابانهای پر ازدحام را هدف خود قرار داده به ویژه انفجار در پمپ بنزین هرمل که نه مرکز نظامی است و نه پایگاه حزب الله و فقط محل تجمع مردم عادی است، نشان می¬دهد که هدف اصلی این عملیاتها آسیب زدن به بدنه اجتماعی حزب الله و انتقامجویی از این حزب به دلیل مشارکتش در جنگ سوریه و کمک به بشار اسد بوده تا در نهایت بین حزب الله و پایگاه مردمی اش شکاف ایجاد شود.
اما سؤالی که در اینجا پیش می آید این است که: آیا این حملات تروریستی باعث سلب آرامش شیعیان در این مناطق که ساکنان آن بدنه اجتماعی حزب الله را تشکیل می دهند شده و آنها را از این حزب دور خواهد کرد و یا نتیجه بر خلاف آنچه طراحان آن می خواهند به وحدت بیشتر شیعیان لبنان علیرغم اختلافات مذهبی و سیاسی شان می انجامد؟
شیخ عبد الامیر قبلان نائب رئیس مجلس اسلامی شیعی انفجار اخیر هرمل را "یک عمل تروریستی نامید که به واسطه جریانی جنایتکار و کینه-توز انجام شده که هیچ زبانی به جز کشتن، تخریب، کینه ورزی و تروریسم به عنوان روشی جهت کشتار مردم نمی شناسد و لذا در راه جنایتهایش سعی می¬کند تعداد بیشتری از بی گناهان را قربانی کند."
از سوی دیگر سید علی فضل الله روحانی شیعه "انفجاری که محل ایتام در هرمل را هدف گرفته را نشانه توحشی می داند که نهادهای انسانی، تربیتی و اجتماعی و شهروندان بی گناه را هدف مستقیم خود قرار داده و هیچ فرقی بین مؤسسات خیریه بشردوستانه و مراکز دیگر قائل نیست."
قابل ذکر است که محل ایتامی که مورد هدف این انفجار قرار گرفته بود وابسته به جمعیت کمک های خیریه ای بود که تحت مدیریت فضل¬الله بود و درآمد آن صرف ایتام می¬شد و  مشهور است که  فضل الله مستقل از حزب الله بوده و  در برخی موارد  تفاوت دیدگاه هم دارند.
اما سید علی الامین، روحانی دیگر شیعه که از منتقدان و مخالفان سرسخت حزب الله است "عملیات تروریستی را که بی گناهان را در ضاحیه و هرمل هدف قرار داده محکوم می¬کند و معتقد است که دولت باید مسؤولیت کامل تأمین امنیت را در سراسر لبنان بر عهده گرفته و نقشه های تروریستی برای ضربه زدن به استقرار لبنان و  ایجاد فتنه میان لبنانی ها را خنثی کند. وی همچنین از حزب الله می¬خواهد که نیروهای خود را از جبهه های نبرد در سوریه خارج کند تا خسارتها کاهش یابد."
غسان مکحّل روزنامه نگار و تحلیل گر سیاسی برای المونیتور از حملات تروریستی علیه وحدت شیعیان لبنان و تاثیرش در ایجاد تفرقه بر سر حزب الله سخن می گوید: "در لبنان وضعیت به شدت قطبی شده است؛ به ویژه در مورد شیعه این قضیه پس از تجاوز اسرائیل در سال 2006 شدت گرفته است. وی می افزاید امروز قطبی بودن یکی از ویژگی های بارز لبنان است و درگیریها و حملات گروهها و جریانها به همدیگر نتیجه ای جز افزایش این وضعیت قطبی و بسیج مردم در گروههای مذهبی و ایجاد ترس و نفرت بیشتر ندارد."
به نظر مکحل علیرغم وجود برخی صداها که از این وضعیت نگران شده و ترسیده اند و حزب الله را به ناتوانی در تأمین امنیت شیعیان لبنان متهم می¬کنند، اما در مجموع این طیف منتقد در بدنه اجتماعی حزب الله حجم قابل توجهی ندارد و ضعیف است.
و درباره اینکه آیا تروریسم می¬تواند پایگاه اجتماعی حزب الله را تضعیف کند، مکحل می¬گوید در شرایطی همچون شرایط لبنان حملاتی این چنینی نتیجه ای جز  بسیج بیشتر مردم و تشدید تندرویها نخواهد داشت. اما اگر حزب الله در مقابل این انفجارها ضعیف عمل کند و خسارتهای بیشتری به بار آید ممکن است پایگاه اجتماعی طرفدارش به نوعی تضعیف شود.
همچنین وی می¬افزاید: "اما در مجموع موضوع حزب الله پیچیده است. زیرا این حزب علاوه بر این که مایه افتخار شیعیان لبنان و تنها نیروی نظامی بزرگ حامی ایشان است، تصمیم گیر  اصلی و نهایی طایفه شیعیان نیز می باشد که موقعیت حزب الله را قوی تر کرده است.  همچنین بسیاری از شیعیان و طرفداران حزب الله عمیقا معتقدند صحنه سوریه یک جنگ سرنوشت ساز است و شرکت حزب الله در این جبهه موضوعی گره خورده به موجودیت شان است و به عبارت دیگر قضیه مرگ و زندگی مطرح است."

خضر علامه مدیر یکی از وزارتخانه های لبنان و از اعضای کادر جنبش امل به المونیتور می گوید این انفجارها به رغم ایجاد جو وحشت در عمل موجب تقویت همدلی و همبستگی شیعیان با دو حزب بزرگشان یعنی "حزب الله" و "امل" گشته است. 
وی درباره برخی صداهای منتقد در میان شیعیان ضاحیه جنوبی بیروت و  بقاع که مسؤولیت این حملات را به گردن حزب الله می اندازند، معتقد است ممکن است چنین انتقاداتی در ابتدا وجود داشته باشد، اما در آینده مسائل بیشتری درباره اهمیت دفاع پیشگیرانه روشن خواهد شد.  چنانکه امام علی علیه السلام می فرماید: «هر ملتى كه درون خانه خود مورد هجوم قرار گيرد، ذليل خواهد شد». وی می افزاید "امروز مردم می¬بینند که تکفیری ها در حالیکه در سوریه با حزب الله درگیرند قادرند دست به چنین حملات تروریستی در لبنان بزنند. حال اگر در سوریه پیروز شده و دستشان به لبنان برسد چه خواهند کرد؟"
اما از سوی دیگر مصطفی فحص به عنوان یک فعال سیاسی و اهل رسانه به المونیتور می¬گوید دخالت علنی و مستقیم حزب الله در سوریه لبنان را درگیر جنگ سوریه ساخته است. به گفته فحص "حزب الله همچنان بر این اعتقاد است که می توان بحران سوریه را با روش امنیتی حل کرد اما در حقیقت بخش مهمی از راه حل این بحران در بکارگیری روشهای سیاسی است که حزب الله از پذیرش این واقعیت استنکاف می¬ورزد."
به نظر فحص جدای از آینده بحران سوریه و بحث امکان بقای رژیم اسد حتی اگر فرض کنیم رژیم اسد باقی خواهد ماند، امروز شیعه در لبنان تبدیل به یک "مسأله" شده است. حتی اگر جنگ داخلی سوریه پایان یابد و نظام سوریه هم باقی بماند، اما کشمکش بلند مدت بین سلفی های سنی و بنیادگرایان شیعه تمام نخواهد شد. فحص معتقد است دفاع حزب الله و ایران از رژیم بشار اسد ایشان را در دام کشمکشها  و درگیریهای فرقه¬ای و مذهبی پر هزینه و خسته کننده گرفتار کرده است.
فحص توجیه حزب الله برای شرکت در جنگ سوریه را با عنوان جنگ پیشگیرانه برای جلوگیری از رسیدن دست تکفیری ها به لبنان نمی-پذیرد و می¬گوید: "آیا ما هم مثل نومحافظه کاران شده ایم که جنگ های پیشدستانه به راه بیاندازیم؟ وی اشاره دارد به اینکه دخالت حزب الله بنابر اعتراف اخیر رهبران خود این حزب برای نجات رژیم سوریه بوده و نه مبارزه با تکفیری ها و اگرچه در به تاخیر انداختن سقوط رژیم اسد موفق بودند اما باعث شدند این بحران به داخل لبنان منتقل شود."
عماد رزق مدیر کل مرکز "مشاوره مطالعات استراتژیک" در بیروت و کارشناس جنگ روانی به المونیتور می¬گوید اشتباه است به این موضوع با پیش زمینه تاثیرپذیری شیعه از این حملات نزدیک شویم چراکه دلیل اصلی این حملات دسته بندی های مذهبی است و این انفجارها و این جنگ اهداف غیر نظامی به ویژه زیربناهای اقتصادی و اجتماعی را هدف قرار داده است. وی می افزاید اتفاقاتی که روی داده شیعه و یا پایگاه اجتماعی آن را هدف قرار نداده زیرا مقاومت در بین مسیحیان، سنی ها و دروزی ها هم پایگاه دارد و اشتباه است که آن را در حزب الله و شیعیان خلاصه کنیم. لذا معتقدم باید به این موضوع با درک نظریه ترس و ناتوانی و در راستای ایجاد یک پایگاه اجتماعی جدید پرداخته شود.
رزق توضیح می دهد:"اصولا پایگاه مشخصی برای حزب الله وجود ندارد. برخی در حزب الله عضویت دارند، برخی طرفدار خط این حزب هستند و برخی هم پیمان و حامی حزب هستند. یک جریان مردمی هم وجود دارد که یا از مقاومت سود می برد و یا با آن همدلی عاطفی و مذهبی دارد. و نیز برخی از مردم از حزب می ترسند و فقط برای کسب حمایت به آن نزدیک می شوند. بنابراین تاثیر ترس از مورد هدف قرار گرفتن یا در معرض انفجار بودن با توجه به تفاوت منافع یا تاثیر عاطفی و یا پیوند ارگانیک تفاوت می¬کند و نمی توان آن را تعمیم داد. میزان پایداری و مقاومت فرد به فرد و گروه به گروه فرق دارد."
به نظر رزق پروژه ای که مقاومت (حزب الله) را هدف قرار داده بر اساس مطالعات علمی پیش می رود و بی برنامه نیست و همین است که این موضوع را مهم و خطرناک می¬کند. زیرا روش هایی که "جبهه مقاومت و بازدارندگی" برای مقابله به کار می گیرد همچنان بسیار ساده و جزئی است و به مرحله مقابله راهبردی نرسیده است. لذا تمام راه حلهایش به خیابانها، محله ها و مناطق خلاصه می شود و در سطح و اندازه واقعی این جنگ نیست. وی کلامش را اینچنین به پایان می برد که: "باید با تمام توان عمل کنیم که در سطح تهدید کنندگی باقی بمانیم، زیرا جریان انتحاری فقط متشکل از افراد نیست بلکه پروژه ای است که برای اهداف بزرگتر و منافع استراتژیک به راه انداخته شده و پیش زمینه های دینی و مذهبی را باید فقط در حد محرک و انگیزه دید، نه بیشتر و نه کمتر." 


سحر احمد کارگردان شیعه مذهب ساکن ضاحیه که خود را مستقل از حزب الله و گروههای دینی می داند واقعیت شیعیان امروز را اینگونه برای المونیتور توضیح می دهد: در ابتدای ورود نیروهای حزب الله به سوریه من هم به چنین دخالتی انتقاد داشتم، زیرا نگران پیامدهایش برای لبنان بودم. اما امروز پس از مشاهده این حملات وحشیانه تروریستی به عمق دیدگاه حزب الله و عملکرد حرفه ای اش در دفاع و جلوگیری از دستیابی تکفیریها به لبنان پی بردم.
هشام جبیلی روزنامه نگار مسیحی مارونی که از ساکنان کسروان است سخنان سحر را تایید می کند و می گوید: من از ابتدا با حضور حزب الله در سوریه موافق بودم زیرا خطر این تکفیریها را برای مسیحیان و شیعیان و حتی اهل سنت احساس می کردم. این جریان تروریستی از همان ابتدا شروع به تهدید کردند که به لبنان خواهند آمد و  پس از فتح جبهه سوریه نوبت به حزب الله خواهد رسید. 

چکیده: انفجارهای انتحاری در ضاحیه جنوبی بیروت و در شهر هرمل واقع در بقاع، که شهروندان غیرنظامی در خیابانهای پر ازدحام را هدف خود قرار داده به ویژه انفجار در پمپ بنزین هرمل که نه مرکز نظامی است و نه پایگاه حزب الله و فقط محل تجمع مردم عادی است، نشان می دهد که هدف اصلی این عملیاتها آسیب زدن به بدنه اجتماعی حزب الله و انتقامجویی از این حزب به دلیل مشارکتش در جنگ سوریه و کمک به بشار اسد بوده تا در نهایت بین حزب الله و پایگاه مردمی اش شکاف ایجاد شود.

درباره نویسنده: هیثم مزاحم تحلیلگر لبنانی و کارشناس مسائل خاورمیانه و مطالعات اسلامی است. وی برای روزنامه های "الحیات"، "البلد"، "النهار"و دیگر مجلات سیاسی و آکادمیک عربی قلم می¬زند. وی همچنین مقالاتی برای روزنامه "دیلی استار" لبنان، "المستقبل"، "البیان" (امارات) نوشته است. کتابها و آثار منتشر شده وی بدین شرح است: حزب کار اسرائیل از سال 1968 تا 1999 (به زبان عربی) سال 2001،  مشارکت در تالیف دو کتاب درباره ایران که نام یکی از آنها "انقلابهای نگران" است که در سال 2012 منتشر شد.





Comments

Popular posts from this blog

مقامات الأنبياء والرسل في لبنان

السيرة الذاتية للدكتور هيثم مزاحم

أسباب الصراع بين المماليك والعثمانيين- مراجعة: د. هيثم مزاحم